TANDA BACA AKSARA CARAKA MADURA

PANGAJHÂRÂN 4
Tèma : Lingkungan
CARAKAN
Lalampa'an 1

Indikator
3.3.1 Menandai tata tulis aksara carakan Madura dalam wacana
3.3.2 Mengelompokkan tata tulis aksara carakan Madura sesuai dengan fungsinya

Atoran Nyerrat Carakan (Tata Tulis Carakan)

Paddhâ lèngsa ènggi ka’ḍinto tanḍhâ sè aropa'aghi sèttong ghâris mèrèng. Ghâris mèrèng ka'ḍinto bâgiyân bâbâ mèrèng ka kangan dhinèng bâgiyân attassèpon mèrèng ka kacèr.

Bhângonnèpon akadhi ka'ḍinto = ꧈ (lèngsa).

Ghunaèpon tanḍhâ paddhâ lèngsa ka’ḍinto mènangka koma ( , ) manabi tolèsan latèn. 

$ads={1}

Paddhâ longsè ènggi ka'ḍinto tanḍhâ sè aropa duwâ' ghâris mèrèng: Ghâris mèrèng ka'ḍinto samè akadhi tanḍhâ paddhâ lèngsa. Bâgiyân bâbâ mèrèng ka kangan, dhinèng bâgiyân attassèpon mèrèng ka kacèr.

Bangonnèpon akadhi ka'ḍinto : ꧉ ( longsè ).

Ghunaèpon tanḍhâ paddhâ longsè ka'ḍinto mènangka tité' ( . ) manabi è tolèsan latèn.

Paddhâ dhek-adhek èngghi ka’ḍinto sè aropa ḍuwâ' ghâris lanjhâng manjheng, attas bâbâ samè bâḍâ konco'na. Ghâris ka'ḍinto ngadhek è aḍâ'na okara pamokka'.
Bhâgonnèpon akadhi ka'ḍinto ꧋ (paddhâ dhek-adhek).

Gunaèpon tanḍhâ paddhâ dhek-adhek ka'ḍinto mènangka pamokka' manabi nyerrat okara paragraf. Nangèng manabi nyerrat oca' bisaos otabâ okara sè ta' ḍâpa' ka saratta paragraf ta' mabi ngangghuy tanḍhâ paddhâ dhek-addhek. 

Paddhâ bilângan èngghi ka'ḍinto tanḍhâ sè aropa cekcek ḍuwâ' èsoson attas bâbâ.

Bhângonnèpon akadhi ka'ḍinto : ꧇ ... ꧇ (paddhâ bilângan).

Ghunaèpon tanḍhâ paddhâ bilângan ka'ḍinto kaangghuy ngapèt bilângan carakan, manabi bilângan bâḍâ neng momolanna okara paragraf, bilângan èyapèt dhek-adhek sareng paddhâ bilângan. Manabi bilângan bâḍâ neng tengnga’anna okara, èyapèt sareng ḍuwa' paddhâ bilângan. Dhinèng manabi bilângan bâḍâ neng bingkèng okara, bilângan èyapèt paddhâ bilângan sareng longsè. 

Ghunana Atoran Nyerrat Carakan Madhurâ (Fungsi Tata Tulis Carakan Madura)

Atoran otabâ gherrogher nyerrat aksara carakan panèka cè' parlona karana manabi ta' onèng ka atoranna nyerrat mèla serradhânna bhâḍhi salbut ta' karowan, La-mala kantos ta' bisa èmaos sareng orèng laèn.

Sopajâ langkong saè pamahamannèpon ngèrèng to-conto serradhân è bâbâ panèka talèktèghi kalabân tarongghu kadhiponapa caraèpon masang paddhâ neng è okara.

Conto caraèpon aghuna'aghi lèngsa: ꧈ 

꧋ꦲꦼꦥ꧀ꦥꦃꦤꦩꦼꦤ꧀ꦲꦺꦴꦠꦺꦴꦃ꧈ ꦗꦒꦸꦁꦱꦉꦁꦱꦧ꧀ꦧꦿꦁ꧉
Eppa' namen oto', jhâghung sareng sabbhrâng.

Conto caraèpon aghuna'aghi paddhâ longsè ꧉ sareng dhek-adhek: ꧋

꧋ꦲꦗꦩ꧀ꦩꦲꦼꦭ꧀ꦭꦲꦠꦼꦭ꧀ꦭꦺꦴꦂꦲꦺꦏꦤ꧀ꦝꦁꦔꦠꦼꦂꦫꦺꦴꦱ꧀ꦔꦺꦂꦉꦩ꧀ꦩꦺ꧉
ajâmma ella atellor è kanḍhângnga terros ngèrremmè

Conto caraèpon aghuna'aghi tanḍhâ paddhâ bilângan ꧇ ... ꧇

꧋꧕‌‌꧇ꦥꦔꦺꦴꦂꦧꦶꦧꦤ꧀ꦚꦃꦤꦲꦗꦩ꧀ꦩ꧉
5 pangorbhi bânnya'na ajâmma

꧋ꦱꦧꦤ꧇꧗꧐꧇ꦩꦺꦠꦼꦂꦭꦤ꧀ꦗꦁꦔ꧉
Sabâna 70 mèter lanjhângnga

꧋꧒꧓꧇ꦲꦺꦠꦩ꧀ꦧ꧇꧑꧔꧇ꦥꦣꦱꦉꦁ꧇꧓꧗꧉
23 ètambâ 14 Padâ sareng 37

Èyatorè kaghâli jhughân ra-okara è bâbâ ka'ḍinto!

꧋ꦲꦺꦴꦗꦤ꧀ꦤꦠꦭꦺꦧꦠ꧀ꦢꦼꦂꦉꦱ꧀꧈
Ojhânna talèbât dherres

꧋ꦧꦤ꧀ꦚꦃꦠꦩꦼꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦱꦺꦲꦺꦕꦥꦺꦴꦃꦧꦤ꧀ꦗꦶꦂ꧉

Bânnya’ tamennan sè ècapo’ bânjir

꧋ꦩꦢꦸꦫꦥꦗꦠ꧀ꦏꦭꦺꦴꦤ꧀ꦠꦧꦸꦗꦤ꧉
Madhurâ pajhet kalonta bujâna

꧋ꦲꦺꦴꦫꦺꦁꦩꦗꦁꦲꦧꦤ꧀ꦠꦭ꧀ꦲꦺꦴꦩ꧀ꦧꦃꦲꦱꦥꦺꦴꦃꦲꦔꦺꦤ꧀꧈
Orèng majâng abhântal ombâ’ asapo’ angèn

꧋ꦲꦺꦧꦸꦩꦺꦴꦤ꧀ꦝꦸꦠ꧀ꦗꦸꦏꦺꦴꦃꦥꦺꦤ꧀ꦝꦁ꧉

Èbhu monḍhut jhuko’ pènḍhâng

Caraèpon Nyerrat Carakan Madhurâ (Teknik Menulis Carakan Madura)

Kaangghuy nyerrat carakan Madhurâ bâḍâ pan-saponapan gher-ogher/atoran sè kodhu ètoro'.

Gher-ogherrèpon akadhi:

• Manabi nyerrat aksara carakan Madhurâ kodhu èghântong è bâbâ èpon ghâris buku tolès. Parkara ka'ḍinto nyopprè jhârna' otabâ saè, kong-langkong manabi marlowaghi pangangghuy otabâ pasangan.
• Nyerrat aksara carakan Madhurâ ta' mabi èyella'è (scriptio continua) otabâ ta' mabi spasi sanaos laèn oca', bhidhâ sareng tolèsan latèn mabi spasi.
• Ta' kèngèng mèsa otabâ megghâ' pangangghuy sè èkaparlo ḍâlem sèttong oca' sanaos ampon ngallè ghâris.
• Ta' kèngèng mèsa pasangan ḍhâmpèng manabi ampon totok bhâris. Pasangan ḍhâmpèng kodhu bhâḍhi pasangan torson manabi oca' sè ètolès ghi' ta' totok.
• Nyerrat aksara carakan madhurâ langkong saè abâk mèrèng sakonè' (kèngèng bhunten). Contowèpon: 

Katerrangan : oladhi aksara pasanganna sa sè èkorong ghâpanèka asalla aḍhâmpèng, nangèng karana bhâris otabâ ghâris buku ampon ta' cokop mèlana kodhu torson ta' kèngèng pèsa sabâ' è bharis anyar.