Pengertian Topeng Dalang dan Macam Pandawa

PANGAJHÂRÂN 2
Tèma : Bâburughân Beccè'
TOPENG ḌHÂLÂNG
Lalampa'an 1

Indikator
3.2.1 Menjelaskan pengertian topèng ḍhâlâng
3.2.2 Mengidentifikasi jenis panḍhâbâ

Gambar : Topeng Dalang

Topèng ḍhâlâng tamaso' sala sèttong kabhuḍhâjân Madhurâ sè aropa kasennèyan. Kasennèyan sè ampon ècèpta sarèng para seppo kodhu èpalanggheng kong-langkong mongghu ngangoḍâdhân. Ngangoḍâdhân ta' kèngèng adhingghâllâghi kasennèyan ka’ḍinto nyopprè ta' èlang sèrna alantaran potra-potrè Madhurâ ampon ta' parduli ḍâ’ kabhuḍhâjhân-kabhuḍhâjân Madhurâ.

Sè èmaksod topèng ḍhâlâng èngghi ka'ḍinto sadhâjâ sè amaèn otabâèpon panjhâk ngaghem tokop/ totopong sè akor sarèng bâgiyânnèpon è ḍâlem carèta. Èsambhât topèng ḍhâlâng amarghâ topèng ghâḍhuwân artè mowa topo karè kopèng, sadhâjâ sè amaèn ngaghem tokop/ topèng ḍhâlâng amarghâ sè majhâlân carèta tor sè aḍhâ-kanḍhâ èngghi ka'ḍinto ḍhâlâng. Sadhâjâ sè amaèn otâbâ panjhâk ta' aḍhâ-kanḍhâ, namong bhâdhân sè aghuli, sadhâjâ panjhâk ngalakonè ponapa sè èḍhâbuwâghi sarèng ḍhâlâng kantos kadhiyâ abâ'na dhibi' sè aḍhâ-kanḍhâ. Topèng ḍhâlâng ka'ḍinto ètangghâ' sarèng orèng sè ghâḍhuwân hajhât kaangghuy arokat otabâèpon nyalameddhi potra-potrè èpon. Ka'ḍinto aropa'aghi adhât bângaseppo ngabidhi ghi' jhâman kona kantos samangkèn.

Biyâsaèpon na'-kana' sè mabi èrokat otabâ èsalameddhi ka'ḍinto manabi èsambhât panḍhâbâ. Ca'èpon bângaseppo, manabi na'-kana' panḍhâbâ ta' èrokat/ ta’ èsalameddhi bhâḍhi èganggu/ èkakan sarèng Bhâṭarakala. Bhâṭarakala ka'ḍinto aropa sètan sè ampon èjhârbâ'âghi “Jhâ' saongguna sètan ka’ḍinto moso sè nyata mongghu manossa”. Mèla ḍâri ka'ḍinto rèng seppowèpon pas arokat otabâ nyalameddhi pottra pottrèèpon. Arokat otabâ nyalameddhi na’-kana' sè èsambhât panḍhâbâ lumbrâèpon kalabân mamaca otabâèpon kalabân topèng ḍhâlâng, otabâèpon cara sè laèn ghumantong ḍâ' ka parcajâ'ânnèpon sè arokadhâ otabâ sè nyalameddhâna.

Dhinèng macemmèpon Panḍhâbâ bâḍâ 4, èngghi ka’ḍinto:

1. Panḍhâbâ macan
   
   Panḍhâbâ macan èngghi ka’ḍinto kana' lakè' otabâ kana' binè' sè ta' ghâḍhuwân tarètan polè.
2. Panḍhâbâ pangantan
   
   Panḍhâbâ pangantan èngghi ka’ḍinto kana' sè satarètan kaḍuwâ lakè' binè', ta’ ghâḍhuwân tarètan polè.
3. Panḍhâbâ tangantèng
   
   Panḍhâbâ tangantèng èngghi ka'ḍinto kana' lakè' sèttong, dhinèng tarètan sè laèn binè' sadhâjâ. Otabaèpon sabhâligghâ, binè' sèttong, dhinèng sè laèn lakè' sadhâjâ.
4. Panḍhâbâ lèma'
   
   Panḍhâbâ lèma' èngghi ka’ḍinto kana' sè satarètan lalèma' lakè' sadhâjâ otabâèpon binè' sadhâjâ.

Manabi ètalèktèghi ḍâri macemmèpon Panḍhâbâ è attas, sobung na'-kana' sè ta' èsambhât Panḍhâbâ, sadhâjâ na'-kana' ka’ḍinto Panḍhâbâ. Mèla ḍâri ka’ḍinto sadhâjâ na'kana' parlo èrokat otabaèpon èsalameddhi.

Dhinèng macemmèpon salamettanna èngghi akadhi sè ampon èjhârbâ’âghi è yattas ghellâ’ kèngèng nangghâ’ mamaca otabâèpon nangghâ’ topèng ḍhâlâng. Biyasaèpon carèta sè bâḍâ è topèng ḍhâlâng ka’ḍinto èponḍhuddhâghi ḍâri serrat-serrat sè bâḍâ è kètab mamaca ghellâ’, mèla ḍâri ka’ḍinto rèng ḍhimèn ta’ abhidhâ’âghi ponapa rokatta pottraèpon ènangghâ’âghiyâ mamaca otabâ topèng ḍhâlâng ka’ḍinto sobung mas’ala.

Nangèng parlo èyèmodhi jhâ’ parkara ka’ḍinto namong kabhuḍhâjân bisaos ta’ kèngèng dhâddhi kaparcajâ’ân otabâ kayakinan ḍâlem atè. Opamana manabi ta’ èrokat akadhi sè kasebbhut èngghi ta’ aponapa, ta’ kèra lajhunè dhâddhi bhâbhâjâ ka kaoḍi’ânna.

Mala bisa dhâddi bhâbhâjâ ḍâ’ ka imanna rèng Muslim manabi ka’ḍinto kantos dhâddhi kaparcajâ’ân bisa apangarowè ka kaoḍi’ân otabâ ḍâ’ ka nasibbhâ. Parkara ka’ḍinto bisa katèbânan ḍâ’ syirik. Mèlana kodhu ngastètè manabi ngalampa’aghiyâ parkara akadhi sè èyattas ghellâ’. Cokop sakadhâr ngalampa’aghi kabhuḍhâjân sè kappra, ponapa polè ta’ kappra.

Èyatorè maos carèta Topèng Ḍhâlâng sè abhul-ombhul Rama Abhuru Kèddhâng