JENIS DAN MAKNA LALONGET

PANGAJHÂRÂN 5
Tèma : Kasusastraaan
Oca' Lalongèt
Lalampa'an 1

Indikator
3.5.1 Mengklasifikasikan jenis oca' lalongèt dalam teks
3.5.2 Menjelaskan makna oca' lalongèt dalam teks
3.5.3 Menganalisis oca' lalongèt dalam teks

Daftar Isi :

• Macemma Oca' Lalongèt / Bhâsa Rarèngghân

1. Okara Kakanṭèn
2. Kèrata Bhâsa
3. Rora bhâsa
4. Parèbhâsan
5. Saloka
6. Bhângsalan
7. Oca' Sarojâ
8. Bhâk-tebbhâghân
9. Parlambhâng

• Artè Oca' Lalongèt/Bhâsa Rarengghân

• Contona Bâcaan

$ads={1}
Na' poto Madhurâ kong-langkong ngangoḍâdhân ghâḍhuwân kawâjibhân kaangghuy mèyara tor ngopènè pa-ponapa sè ampon èbhâḍhi sareng para seppo sè kaèdhânna sareng sastra Madhurâ. Sala sèttong sè tamaso' sastra Madhurâ èngghi ka'ḍinto oca' lalongèt otabâèpon bâḍâ sè nyambhât bhâsa rarengghân. Tojjhuwân pangajhârân panèka panjhennengngan èyarebbhâ bisa nantowaghi bâtegghâ bhâsa ḍâlem bâca'an sastra sareng bâca'an sè bânnè sastra, nantowaghi macemma oca' lalongèt ḍâlem bâca'an, ajhârbâ'âghi macemma oca' lalongèt ḍâlem bâca'an, tor nyerrat paragraf sè aghuna'aghi oca' lalongèt jhughân oca' pangalem.

Macemma Oca' Lalongèt / Bhâsa Rarèngghân

Sabellunnèpon panjhennengngan ajhâr bhâb macemma oca' lalongèt, nyara kaghâli areng-sareng ponapa sè èmaksod sareng oca' lalongèt. Lalongèt ḍâri oca' asal longèt èrangkep aḍâ' aobâ sowara dhâddhi lalongèt. Longèt artèna pènter, otabâ pèlak bây-ghâbâyân. Asèlla saè/bhâghus tor katèngalanna nyennengngaghi tor èndhâ. Akadhi bâḍâ orèng sè pèlak tor pènter abhâḍhi korsè, lamari, mèjâ sè asèlla saè tor katèngalanna endhâ tor nyennengngaghi.

Oca' lalongèt bâḍâ kaèdhânna sareng sastra Madhurâ, èngghi panèka manabi èghuna'aghi neng ḍâlem okara, orèng sè maos sareng sè mèyarsa'aghi bisa taghiyur bâca'an kasebbhut, amarghâ bâca'an kasebbhut katonna ènḍhâ tor nyennengngaghi sè maos otabâ sè mèyarsa'aghi.

Adhâsar jhâjhârbâ'ân è attas oca' lalongèt èngghi ka'ḍinto ca'oca' sè saè/bhâghus sè èghuna'aghi bâca'an sastra nyopprè kapèyarsa ènḍhâ tor maghumbhirâ/masenneng mèyarsa otabâ sè maos. Salaèn èyangghuy ḍâlem bâca'an sastra oca' lalongèt jhughân bânnya' èghuna'aghi ḍâlem sèmo, akadhi ḍâlem tor-mator/piḍâto lalampan nalè'è paghâr, temmo jhuḍhu/sambutan kakabinan, molodhân, sareng salaènnèpon.

Saka'ḍinto jhughân caraèpon aghuna'aghi ta' kèngèng sambhârângan, nangèng sè akora sareng kaparlowannèpon. Oca' lalongèt sè sala angghuyânnèpon banne sajân saè, nangèng sabhâlikkèpon, sajân atambâ jhubâ'.

Dhinèng macernmèpon oca' lalongèt/bhâsa rarèngghân èngghi ka'ḍinto:

• Okara Kakanṭèn

Sè èmaksod sareng okara kakanṭèn èngghi ka'ḍinto okara sè ca'-oca'na aghânḍhu' keccap sè akaèt sèttong sareng sè laèn.

Okara kakanṭèn bâḍâ tello' macem, èngghi ka'ḍinto:

1. Ghuru sowara : èngghi ka'ḍinto manabi ca'-oca' è ḍalem okara kasebbhut aghânḍhu' sowara (vokal) sè paḍâ. Contowèpon: Tatakrama rèya adhât parnata kona. 
2. Ghuru sastra : èngghi ka'ḍinto manabi ca'-oca' è ḍalem okara kasebbhut aghânḍhu' aksara (konsonan) paḍâ sè èdhulluwi sareng sowara a-è-o otabâ a-i-u. Contowèpon: Jhâ' nangtang mon pèra' èsoro ngatèng ta' kèra potong.
3. Ghuru lumaksito : èngghi ka'ḍinto sèttong oca' èyangghuy langkong ḍâri sakalèyan dalem okara. Contowèpon: Mènnya' paḍâ mènnya' ro'omma ta' nyapo' mènyya' misik.

• Kèrata Bhâsa

Sè èmaksod sareng kèrata bhâsa èngghi ka'ḍinto sèttong oca' sè èyartè'è noro' cap-keccabbhâ oca' kasebbhut, nangèng sè akora sareng oca' sè èyartèyana (akronim),

Contowèpon:

Ghângan : malorghâ ka gherrungan.

Dhâmar : mapalasdhâ bhârâng sè samar. Sareng salaènnèpon.

• Rora bhâsa

Sè èmaksod sareng rora bhâsa èngghi ka'ḍinto oca' se sala kappra. Sanaos sala ghi' kappra èyangghuy sarengngan ta' kèngèng èyobâ, mèlaèpon manabi èyobâ bisa laèn artè'èpon.

Contowèpon:

naè' nyèyor : naè' bhungkana nyèor parlo molonga buwâna (nyèorra). Manabi èyobâ naè' bhungkana nyèyor, bellun tanto jhâ' molonga buwâna.

Ngandhel biddhâng : ngandhel aèng parlo aghâbâyâ biddhâng. Bânnè biddhâng sè ampon panas èyandhel polè.

• Parèbhâsan

Sè èmaksod sareng parèbhâsan èngghi ka'ḍinto okara parsemmon sè ètojjhuwâghi manossa ḍalem kalakowan rè-saarè'èpon. Parèbhâsan ta' kèngèng èbâ-obâ dhâddhi kodhu èyangghuy ponapa bâḍâna.

Contowèpon:

Malappaè mano' ngabâng : ngarep pan-ponapan sè ghi' bellun tanto.

Akanṭa tep-kotep cellot : èkon-pakon sè taḍa' tongghâng bâlina.

Sareng salaènnèpon.

• Saloka

Sè èmaksod saloka èngghi ka'ḍinto dhâḍhâbunna orèng alèm, bijaksana kaangghuy motos sèttong parkara sè ta' parlo èpalanjhâng polè.

Contowèpon:

Kerras ta' akerrès : lalakon sè lekkas, nangèng asala'an.

Manès jhâ' dhuli kaloḍu', pae' jhâ' dhuli palowa : manabi baḍâ orèng sè aḍhâbu saè (bhâghus) jhâ' lajhu parcajâ, saka'ḍinto jhughân sabhâligghâ.

Sareng salaènnèpon.

• Bhângsalan

Sè èmaksod sareng bhângsalan èngghi ka'ḍinto jâwâbhân (bhângsolan) sè aghânḍhu' artè parsemmon. Dhinèng bhângsalan ka'ḍinto bâḍâ artèèpon otabâ tegghessa bhângsalan, bâḍâ polè panebbhus (maksod bhângsalan kasebbhut). Manabi panjhennengngan abhâḍhi okara bhângsalan, sè kodhu bâḍâ è ḍâlem okara èngghi ka'ḍinto bhângsalan sareng panebbhussa.

Contowèpon:

Bhângsalan : konyè' ghunong

Tegghes (artè) : temmo

Panebbhus (maksod) : samo-temmona

Okarana :

Èyatorè ḍhâ'âr Bhu (Pa') ka'ḍinto namong konyè' ghunong samo-temmona.

Sareng salaènnèpon.

• Oca' Sarojâ

Sè èmaksod sareng oca' sarojâ èngghi ka'ḍinto oca' camporan sè ca'-oca'na

aghânḍhu' arte sè paḍâ.

Contowèpon :

Sala lopot, malar moghâ, tèndhâk tandhuk.

Katerrangan :

Oca' sala sareng oca' lopot artèèpon same (paḍâ): sadhâjâ kalopodhân.

Oca' malar sareng oca' moghâ artè'èpon same (paḍâ): mandhâr/mandhârâ

Oca' tèndhâk asareng oca' tandhuk ka'ḍinto artèèpon same (paḍâ): tèngka lako.

Nangèng manabi ampon èrangkè' dhâddhi oca' camporan, ghâḍhuwân artè sè langkong ḍari biyâsaèpon (mengeraskan arti).

• Bhâk-tebbhâghân

Bhâk-tebbhâghân èngghi ka'dinto sèttong okara otabâ pan-saponapan okara sè èkoca'aghi orèng laèn sè marlowaghi jâwâbhân. Kaḍhâng jâwâbhânna loco tape maso' akkal.

contowèpon:

Ka bârâ' ghâdhep ka tèmor ghâdhep, apa?

Ghi' kana' akalambhi, dhing towa abângkang, apa?

• Parlambhâng

Parlambhâng èngghi ka'ḍinto sèttong bhârâng sè èsabâ' è sèttong kennengngan otabâ partèngkan, mènangka tatengnger otabâ tanḍhâ. Bhârâng kasebbhut ghâḍuwân artè otabâ ma'na.

contowèpon:

Bin-sabin, èngghi ka'ḍinto taccer sè èpasangè dâr-gâlândir aropa kalaras otabâ konco'na jhânor sareng salaènnèpon ètaccekkaghi è tabun otabâ pènggir lorong otabâ è tengnga'anna tegghâl/sabâ, sè ghâḍhuwân maksod jhâ' rebbhâ è tegghâl kasebbhut ta' kèngèng èyarè' sareng pasèra'a bisaos kajhâbâna orèng sè masang bin-sabin kasebbhut.

Artè Oca' Lalongèt/Bhâsa Rarèngghân

Oca' lalongèt bânnè namong ghâḍhuwân tojjhuwân bhâsa sè saè, nangèng è ḍâlem bhâsa rarèngghân jhughân ghâḍhuwân artè tor maksod, panjhennengngan kodhuna ngaghâli ḍâ' artè/maksod kasebbhut nyopprè ngaghâli ḍâ' maksod bâca'an kasebbhut. Kong-langkong bhâsa rarèngghân akadhi saloka, parèbhâsan bânnya' aghânḍhu' bâburughân beccè' sè patot bhâdhân kaulâ sareng panjhennengngan alampa'aghi è ḍâlem kaoḍi'ân rè-saarè.

Nyara kaghâli conto ra-okara è bâbâ ka'ḍinto!

Bilâ abâ' palang apessa ta' tao èlang apartèngka der-bhender èkoca'cangkolang

Artè'èpon okara kakanṭèn ghuru sowara è attas èngghi ka'ḍinto ajhârbâ'âghi jhâ' bilâ orèng ampon ètèbhânè papasṭèn jubâ', apes ros-terrosan, sanaos atèngka lerres èsambhât cangkolang sareng orèng.

Manabi tadâ' jhuko'na, alè' ta' neḍḍhâ amarghâ jhuko' jhujhujjhuna nasè' sè tako'.

Okara è attas aghânḍhu' kèrata bhâsa jhuko' sè ghâḍhuwân artè jhu-jhujjhuna nasè' sè tako'. Maksottèpon orèng aḍhâ'âr manabi taḍâ' jhuko'na rassa ta' saè, katon dhâ'ârân/nasè' tako'/malarat sè maso'a amarghâ ta' saè. Nangèng manabi ampon bâḍâ jhuko'na rassa saè.

Alè' nyèkot kalambhi èyangghuyâ ka parlo.

Oca' nyèkot kalambhi tamaso' rora bhâsa sè ghâḍhuwân artè nyèkot kaèn èbhâḍhiyâ kalambhi. Bânnè kalambhi sè èsèkot polè.

Orèng oḍi' rèya kodhu pajhujhur bhing, sabâb orèng jhujhur matè ngonjhur.

Okara sè abârna mèra neng okara è attas tamaso' parèbhâsan sè artè'èpon orèng jhujhur salanjhângnga bhâkal salamet.

Ḍâ-pâḍâ alako ka Jakarta, tapè ollèna ta' paḍâ, sabâb manossa coma dhârma.

Okara sè abârna mèra neng okara è attas tamaso' saloka sè artè'èpon manossa namong sakadhâr atarèka/èhtèyar, sè nantowaghi sè Kobâsa.

Mon ajhâlân è bânnya'na orèng jhâ' nyabbhi kènè' bhing, jhâ' tè'-lettè'an ollè ta' èkoca' bâbinè' sè lètèr.

Okara è attas aghânḍhu' okara bhângsalan èngghi ka'ḍinto:

Bhângsalan = nyabbhi kènè'

Tegghes/arte = cabbi lètè'

Panebbhussa = tè'-lettè'an

Arte otabâ maksottèpon okara è attas abulâng na'-kana' binè' jhâ' manabi ajhâlân, ponapa polè ajhâlân è bânnya'na orèng ta' kèngèng tè'-lettè'an nyopprè ta' èsambhât bâbinè' sè lètèr. Aghuna'aghi okara bhângsalan nyabbi kènè'.

Tèndhâk tandhugghâ kana' ghâpanèka cè' saèna.

Oca' sè abârna mèra neng okara è attas tamaso' oca' sarojâ sè artè'èpon tèngka lako.

Ta' tol jhânbât apa?

Ata'na bhutol ojhânna lèbât.

Maksottèpon bhâk-tembbhâghân è attas èngghi ka'ḍinto manabi ata' bhutol/bellâ, alobâng, ojhânna lajhu lèbât/ghâgghâr ka bâbâ, otabâ sareng orèng Madhurâ èkoca' katoro'.

Tegghâl mon la bâḍâ bin-sabinna, rebbhâna jhâ' ghi' arè', Cong.

Oca' sè abârna mèra neng okara attas tamaso' parlambhâng sè ghâḍhuwân maksod otabâ artè taccer sè èpasangè dâr-gâlândir èsabâ' è tegghâl/sabâ mènangka tatengnger/tanḍhâ jhâ' rebbhâna ta' kèngèng èyarè' kajhâbâna sè masang bin-sabin kasebbhut.

Èyatorè maos bâca'an è bâbâ panèka sè aghânḍhu' oca' lalongèt/bhâsa rarengghân!

ABÂLÂNJHÂ

Abâlânjhâ aropa'aghi sèttong kawâjibhân para èbhu kaangghuy nyokobhi kaparlowan ḍhâ'âr rè-saarèèpon. Manabi ghi' tangghâl ngoḍâ biyâsaèpon Bhu Noto abâlânjhâ ka pasar. Lantaran è ka'ḍissa' buwâ cèlo' acem-macem orèng sè ajhuwâlân.

Ponapa polè manabi arè pasaran tanto bisaos cè' rammèna. È bâkto abâlânjhâ Bhu Noto perrèng malang è songay, salèrana ngastètè tako' obângnga ècapo' copèt. Bhu Noto parèmpen sè nyèmpen obângnga. Pa' Noto èsto ongghu ḍa' rajina, manabi abâlânjhâ ḍâ' pasar segghut èyaterraghi. Salèrana akanṭa mè-èmè, rokon saterrossa. Ta' loppa Bhu Noto monḍhut geḍḍhâng, nangèng geḍḍhâng dhulâng sè èkasokanè Pa' Noto. Manabi ampon tangghâl towa, Bhu Noto ta' mabi ka pasar. Salèrana segghut matoro' jhuko' ḍâ' tatangghâna sè kalerressan ka pasar. Kaangghuy kaparlowan ghângan, Bhu Noto cokop meṭṭèk marongghi sè ètamen è tanèyanna. Sabâgiyân orèng ta' kasokan ka ghângan marongghi lantaran macalèrong ka ghighi. Pa' noto sabhâlâ ta' nampèk, mèlaèpon ghângan bisa malorghâ ka gherrungan.