JEDA DAN INTONASI PADA PEMBACAAN PUISI

PANGAJHÂRÂN 1
Tèma : Bhuḍhâjâ
PAPARÈKAN/PUISI
Lalampa'an 4

Indikator
4.1.1 Memberi tanda jeda teks puisi yang akan dibacakan.
4.1.2 Menandai intonasi teks puisi yang akan dibacakan.
4.1.3 Membaca indah teks puisi,
4.4.4 Menanggapi pembacaan teks pulsi.

Tora otabâ Tanḍhâ sè Èyangghuy ḍâlem Puisi

Aparèng tanḍhâ bâtes ambuna sowara bâkto maos puisi ka'ḍinto aropa'aghi parkara sè sakalangkong parlo, amarghâ puisi ka'ḍinto ghâḍhuwân laghu (irama), keccap (lafal), ongghâ toronna sowara (intonasi) tor nada sowara.

Parkara ka'ḍinto èlakonè sopajâ puisi sè èyatorraghi ghâḍhuwân ma'na tor rassa sè kodhu èpaḍâpa' ka sè mèyarsaaghi.

Ka'ḍinto tora sè biyasa èyangghuy è puisi :

1. Tanḍhâ jeda / artèna ambu sakejjhâ ka'angghuy' monḍhut nyabâ, biyasana neng è koma otabâ è tengga bhâris.
2. Tanḍhâ jeda // artèna ambu abâk abit, biyasana koma è pongkasanna bhâris sè ghi' bâḍâ kaèdhânna sareng bhâris terrosanna.
3. Tanḍhâ jeda /// ambu èpaabit, biyasana neng tité' è bhâris pongkasanna puisi otabâ akhèr ḍâri puisi.
   

Carana Aparèng Bâtes Ambuna Sowara (Teknik Memberi Jeda)

Manabi bhâḍhi aparèng bâtes ambuna sowara è bâkto maos paparèghân/ puisi kodhu ngakorraghi sareng maksod ca'-oca' otabâ okara sè bhâḍhi èmaos ḍâlem paparèghân / puisi kasebbhut. Aparèng bâtes sè sala ḍâri sè samasṭèna ampon tanto bisaos laèn artèèpon.

$ads={1}

Ngèrèng kaghâli areng-sareng conto carana aparèng ambuna sowara okara è bâbâ ka'ḍinto.

1. Bâḍâ kocèng ngakan tèkos matè. Manabi bhâḍhi maos okara ka'ḍinto ambuna sowara (jeda) bâḍâ è antara oca' kocèng sareng oca' ngakan. Tanto bisaos laèn artè èpon manabi ambuna sowara bâḍâ è antara oca' ngakan sareng oca' tèkos.
2. Ḍhâng-kaḍhâng ambuna sowara (jeda) ta' namong bâḍâ è ḍâlem sèttong okara bisaos, bisa jhughân bâḍâ è ḍâlem ḍuwâ' okara sareng saterrossa.

Ngèrèng maos areng-sareng sè ka'ḍimma ambuna sowara ra-okara è bâbâ ka'ḍinto!

Ta' kèpa' èkakan bâkto

Ta' cèya èterbhâs angèn

Asabâb bulâ saḍârâ dhâging

È ḍâlem raghâna dhika

Contoh puisi è yattas bisa èyoladhi è ka'ḍinto

Carana Aparèng Tanḍhâ/ Tora (Teknik Menandai Intonasi)

Ampon èjhârbâ'âghi bhângonna tora sè bisa èyangghuy nanḍhâi puisi. Manabi puisi ampon ètanḍhâi bisa maghâmpang ka sè maos, ka'ḍimma kodhu ngonjhu'âghi nyabâ otabâ monḍhut nyabâ, ka'ḍimma kodhu ambu sakejjhâ tor ka'ḍimma kodhu ambu maos. Ka'ḍinto parlo nyopprè sè mèyarsa bisa ngaghâli paponapa sè èyatorraghi è ḍâlem puisi ghâpanèka.

Èyatorè li-kaghâli contona aparèng tora è puisi ka'ḍinto!

Nèngnang Nèngghung
Angghidhânna: Adien
Nongghâl dzât/
Sè jhârbâ’âghi/ ... bhernèng/ ngacèrnang//
Sè amorbhâ jhâgât/ ...
Kongsè/ Maha Aghung//
Nèngnang nènghung//
Ta’ nèng laèn/ sè èsembhâ/
Angèng/ ... Allah sè nongghâl//
Dzat sè amorbhâ jhâghât/
Bân sadhâjâ mahlok//

Èḍhâbuwaghi ḍâlem bâburughân/ ...
Sanajjhân tang kabulâ kabbhi/
Ta’ nyembhâ/... tor pa-maloppa/ ... ḍâ’ dzat
Sè nongghâl/ sampè’ akhèr jhâman//...
Dzat sè nongghâl nèko/
Pagghun ngeccèt cabbhi/
Tor sadhâjâ tombuwân/ è morbhâ jhâghât//
 

Manossa oḍi’ kongang mèlè/
Beccè’ /... jhubâ’/ ḍâlem larjhâp tèngka’na//
Bilâ taḍâ’ bhâkal bâḍâ/
Bilâ ampon bâḍâ/ bhâkal taḍâ’ polè//
Sèttong pangrènget/ mongghu....
Ḍâ’ sadhâjâ manossa//

Nèngnang nènghung/
Ghumatè ...ḍâlem pèkkèr sè jhuntrong/
Tor ghulina atè/ sè jhekjhek//
Ngalènèng/ ... ngaghungngaghi/ ...
Dzat Sè Aghung///

 

Manabi maos ca'-oca' ḍâlem puisi, bhidhâ sareng maos ca'-oca' ḍâlem bâca'an ghâncaran (prosa). Maos ca'-oca' è ḍâlem puisi bâḍâ sè èmaos jhârna'/ terrang (tegghes), bâḍâ sè èmaos lèrè, bâḍâ jhughân sè àmaos kalabân sowara mellas/ ngennes sareng samacemmèpon.

Kaangghuy kaparlowan ka'ḍinto sè maos kodhu ngaghâli ḍâ' èssàna ra-okara sè bâḍâ ḍâlem puisi kasebbhut.

Contowèpon:

Sateppong Mèbher (èmaos rata)

Hajhât bulâ neng ḍâḍâ nèko (èmaos rata)

Kantos sanonto taḍâ' bâuna.

Oca' sanonto sareng oca' bâuna parlo èmaos jhârna'/ terrang.

Caraèpon Maos Puisi sè Saè (Teknik Membaca Puisi Indah)

Kaangghuy maos puisi sè saè bâḍâ pan-saponapan parkara sè kodhu ècokobhi akadhi:

1. Parèksanè puisi sè bhâḍhi èmaos. Ponapa salèrana (ekspresi) puisi kasebbhut. Ponapa pèrak/ gumbhirâ, sossa/ mellas, ghâṭak / bângal, bls.
2. Manabi èpangghi ponapa salèrana (ekspresi) puisi kasebbhut, ngarassa'aghi dhikadhiyâ panjhennengngan arassa'aghi dhibi' (menjiwai).
3. Maos ca'-oca' sè bâḍâ è ḍâlem puisi kodhu lerres, noro' ma'na sè bâḍâ è ḍâlem okara kasebbhut. Mèlaèpon manabi èmaos sala tanto bisaos taḍâ' artèna otabâ laèn artè.
Contowèpon :
Sageppong mèbher
Hajhât bulâ neng ḍâḍâ nèko
Kantos sanonto taḍâ' bâuna
 
Ca'-oca' neng okara è yatłas bâḍâ sè ègharis bâbâèpon
mèbher : konsonan b èmaos berrâ', ta' kèngèng èmaos ḍhâmmang amarghâ taḍâ’ artèèpon.
hajhât : konsonan j èmaos berrâ', ta' kèngèng èmaos ḍhâmmang amarghâ taḍâ’ artèèpon.
neng : vokal e èmaos buwi ma'naèpon e manabi emaos tajhem ghâḍhuwân artè coma.
ḍâḍâ : konsonan ḍ èmaos ḍhâmmang ma'naèpon bâgiyânna bhâdhân, manabi èmaos berrâ' ma'naèpon ènṭèng.
Bâuna : konsonan b èmaos ḍhâmmang ma'naèpon bâruy otabâ talèbât, manabi èmaos berrâ' ma'naèpon bâgiyânna bhâdhân.
4. È yattas ampon èjhârna'aghi parkara jeda sareng intonasi. Parlo jhughân ètambâi ghulina mowa (gerak mimik) sareng ghulina bâgiyânna bhâdhân (gestur/ gerak panto mimik)
5. Sowara kodhu saè.
6. Maos li-bâli puisi sè bhâḍhi èmaos kalabân saè.

Caraèpon Aparèng Sangghemman ḍâ' Kanca sè Maos Puisi (Teknlk Memberikan Komentar Pembacaan Puisi)

Caraèpon aparèng sangghemman ḍâ’ kanca sè maos puisi bâḍâ pan-saponapan parkara kodhu èsangghemmè, èngghi ka'ḍinto:

1. Ongghâ toronna sowara/ intonasi.
2. Salèra/ ekspresi ponapa akor sareng èssè'èpon puisi.
3. Ghuli ennengnga bhâdhân/ gestur.
4. Caraèpon maos ca'-oca'/ vokal.
5. Rasoghân sè èaghem (kodhu makapèncot tor akor sareng temaèpon), bls.