Cara Membaca Cerita Topeng Dalang dengan Baik dan Benar

PANGAJHÂRÂN 2

Tèma : Bâburughân Beccè'

TOPÈNG ḌHÂLÂNG

Lalampa’an 3

3.2.4 Menganalisis relevansi isi cerita wayang/ topèng ḍhâlâng dengan zaman sekarang
4.2.1 Membaca indah teks dialog cerita wayang/ topèng ḍhâlâng

Gambar : Topeng Dalang

Nantowaghi Kaèdhânna Carèta Topèng Ḍhâlâng sareng Kabâḍâ’ân Jhâman Samangkèn (Menganalisis Relevansi Isi Topèng Ḍhâlâng dengan Zaman Sekarang)

Manabi bhâḍhi nantowaghi/ nyarè kaèdhânna carèta topèng ḍhâlâng sareng kabâḍâ’ân jhâman samangkèn langkong ḍhimèn kodhuna ngaghâli ḍâ’ èssè'èpon carèta topèng ḍhâlâng kasebbhut. ka'angghuy ngaghâli kalabân saè tor nyarè kaèdhânnèpon èssèna carèta topèng ḍhâlâng sareng kabâḍâ’ân jhâman samangkèn nyara kaghâli pètodhu è bâbâ panèka:

1. Maos kalabân talètè kantos panjhennengngan ongghu-ongghu ngaghâli ḍâ’ èssè'èpon carèta. Tanto langkong saè manabi ngaghâli ḍâ’ bâgiyân-bâgiyânnèpon akadhi sè ampon èjhârbâ'âghi neng lalampa'an 2.
2. Nyarè ca'-oca' sè malarat tor èsarè artèna ḍâlem kamus manabi ta' ngaghâli.
3. Abhâḍhi rèngkessan carèta topèng ḍhâlâng.
4. Nyarè okara sè aghânḍhu’ pamertè beccè'/ sen-pessen ḍâlem carèta topèng ḍhâlâng.

$ads={1}

Caraèpon Maos Bâca'an Ḍhâ-kandhâ Topèng Ḍhâlâng sè Saè (Membaca Indah teks dialog Topèng Ḍhâlâng)

Manabi bhâḍhi maos bâca'an sè aropa ḍhâ-kanḍhâ topèng ḍhâlâng langkong saè bisa ngobâsanè bhidhâ-bhidhâna sowara. Bisa aobâ sowara sè acem-macem. Konglangkong akadhi. ḍhâlâng sokkla/ asli ka’ḍinto ampon ongghu-ongghu ngaghâli tor pènal ḍâ’ cem-macemma bâtek sowara neng carèta topèng ḍhâlâng. Ompamaèpon carèta neng Karaton Ngamerta, bâḍâ Rato sè kasambhât Punto Dèwo Ḍârmo Kusumo bâtek sowaraèpon manabi abu-ḍhâbu lekkas/ ceppet tor èkabidhi kalabân oca' è è. Alè'na Rato èngghi ka’ḍinto Sèno Wakkudoro, sowarana rajâ, manabi abu-ḍhâbu masṭè èkabidhi kalabân oca' wâ...., yâ.... Bâḍâ jhughân alè'na Rato sè kasambhât Arjuna, manabi abu-ḍhâbu lemmes, alos tor lèrè, jhughân èkabidhi kalabân oca' waḍḍhu, manabi sowara binè' tanto laèn laghuna, sareng salaènnèpon.

Salaèn sè ampon èjhârbâ'âghi è attas bâḍâ pan-saponapan sè kodhu èkaèmodhi ngèngèngè caraèpon maos carèta ḍhâ-kanḍhâ topèng ḍhâlâng è yantaraèpon:

1. Laguwèpon okara sè èmaos (intonasi)
   

   Manabi maos bâca'an, kong-langkong kaangghuy èpèrengngaghi ka orèng laèn, laguwèpon okara sè èmaos kodhu lerres sopajâ orèng sè mèrengngaghi ta' arassa bhusen tor ngaghâli ḍâ’ èssèèpon bâca'an sè èmaos. Laguwèpon tanto bhidhâ manabi bâḍâ okara pasoro, okara patanya, sareng okara pamojhi. saka’ḍinto jhughân tanto bhidhâ manabi bâḍâ okara sè èssèèpon nandhâ'âghi ḍâlem kabâḍâ’ân pèrak, sossa, takerjhât, tor laèn macemmèpon.

   Èyatorè maos okara è bâbâ panèka kalabân lerres!

   Aterraghi alè'na ka sakola'an cong!
   Sapa'an sè bhu-tabbhuwân bângku?
   Asareng pasèra panjhennengngan sè ka Sorbhâjâ, Nom?
   Mandhâr ongghâ'â kellas kalabân nèlay bhâghus bâ'na, bhing!
   Em..., cè' pènterra bâ'na aghâmbhâr!
   Aḍu, sakè'na tang tabu'!
   La, kan labu ongghu bâ'na cong!
    
2. Caraèpon maos ca'-oca'
   

   Mèlaèpon manabi sala maos, bisa laèn artè tor jhughân bisa taḍâ’ artèna, amarghâ bâḍâ oca' sè èsambhât:

   • Oca' amadu (homonim)
     

     Sè èmaksod oca' amadu èngghi ka’ḍinto oca' sè ghâḍhuwân artè lebbi dâri sèttong. Contona:

     Bâkto alè' amaèn lèker, kala sapolo mègghi'
     Malemma tang kanca tanangnga èsengnga' kala
     
     Oca' kala panèka ghâḍhuwân artè langkong ḍâri sèttong èngghi panèka bâḍâ sè maksoddhâ kala ta' mennang, bâḍâ sè amaksod macemma kèbân.
     
     
   • Homograf
     

     Homograf èngghi ka’ḍinto tolèsanna samè, monyèèpon bhidhâ. Contona:

     Cong sapena pakane rebba ya
     Rebba se bada e talam soro kakan
     Gentongnga gantong e attas gentong
     
     

     Nangèng samangkèn tolèsan latèn bhâsa Madhurâ ampon èpasamporna saèngghâ sobung polè tolèsan sè samè laèn artèna. Sadhâjâna ampon èbhidhâ’âghi kalabân tanḍhâ bâca otabâ diakritik.

     Tolèsan okara è yattas manabi ètolès ngangghuy cara sè èpasamporna èngghi panèka:

     Cong sapèna pakanè rebbhâ yâ
     Rebbâ sè bâḍâ è talam soro kakan
     Ghentongnga ghântong è yattas ghenṭong