Struktur Pesan Moral dan Fungsi Seni Pertunjukan

PANGNAJHÂRÂN 5
Tema: Kasennèyan
Sennè Tatèngghun
Lalampa’an 2

Indikator
3.5.3 Menjelaskan struktur seni pertunjukan
3.5.4 Menjelaskan pesan moral seni pertunjukan
3.5.5 Menjelaskan fungsi seni pertunjukan

Sumber Gambar : nusantara.rmol.id

Struktur Sennè Tatèngghun (struktur seni pertunjukan)

Sadhâjâ sennè tatèngghun panèka ghâḍhuwân struktur bâng-sèbâng, sabbhân sennè tatèngghun bhâḍhi ghâḍhuwân struktur tatèngghun sè dhâ-bhidhâ. Bhidhâna tatèngghun ghâpanèka èponḍhut ḍâri asèl ekspresi bhuḍhâjâ ḍâri maghârsarè sè ngaghungè adhâd bhuḍhâjâ sè bhidhâ jhughân. Mèla ḍâri ka’ḍinto kèngèng ètotorraghi jhâ’ struktur sennè tatèngghun panèka mènangka bhujud ḍâri kabhuḍhâjân è ka’ḍinmma sennè tatèngghun ghâpanèka meddhâl.

Ḍâlem ngalampa’aghi sennè tatèngghun panèka bâḍâ kaèdhânna sareng struktur sennè tatèngghun tradisional. Struktur tatèngghun maksod èpon sosonan karya sennè sè kadhâddhiyân ḍâri pan-saponapan sè bâḍâ neng sennè tatèngghun kasebbhut. Panèka nanḍhâ’âghi jhâ’ sosonan tatèngghun tamaso’ ḍâ’ ka bâgiyân ḍâri struktur sennè tatèngghun. Oca’ sosonan aghânḍhu’ artè jhâ’ è ḍâlem tatèngghun kasebbhut bâḍâ pangatoran, pengorganisasian, bân panata’an.

Amarghâ sè ampon èjhârbâ’âghi è yattas ghellâ’ bisa èponḍhut pokettan jhâ’ sosonan tatèngghun èngghi ka’ḍinto karya sennè sè ampon èyator bân èrencana’aghi kalabân saè, sarta è ḍâlemma bâḍâ panata’an sè salèng akaèdhân tor ampon kasoson kalabân samporna.

Akadhi sè ampon èsebbhut neng è yattas ghâpanèka jhâ’ bhân-sabbhân sennè tatèngghun panèka ghâḍhuwân struktur bâng-sèbâng mèlana neng pangajhârân panèka ta’ sadhâjâna bhâḍhi èjhârbâ’âghi nangèng è bâbâ ka’ḍinto bhâḍhi èjhârbâ’âghi sala sèttong bisaos èngghi panèka struktur sennè tatèngghun ludruk. Dhinèng struktur èpon akadhi ka’ḍinto :

$ads={1}

1. Pamokka' ghenḍhing
   Ḍâlem pamokka' sabellunnèpon kellèr (layar) èyangka' ètabbhuwi klènèngan/ gâmellan pan-saponapan ghenḍhing tor ètoro'è pan-saponapan kèjhung. Ghenḍhing kasebbhut korang langkong saejjhâm kantos sadhâjâ orèng sè baḍhi ngoladhi alongghu ka kennengngan èpon bâng-sèbâng. Biyasa èpon sabellunna maso' ḍâ' bâgiyân terrosanna, rombongan luddruk ngennallaghi sè nyeppowè luddruk tor careta sè bhâḍhi èpalastarè, jhughân ngatorraghi mator sakalangkong ḍâ' sadhâjâ sè ampon rabu.
2. Tangdhâng/ tanḍâ'
   Tangdhâng ka’ḍinto èlakowaghi sareng ḍuwâ' kantos ennem lalakè' sè nènḍhâ tor dhâddhi nè'-binè'an. Biyasana sè nandhâng panèka èparèngè obâng otabâ oca’ mangkènna èsawèr. Orèng sè nyawèr panèka èngghi orèng sè rabu kaangghuy ngoladhâna tatèngghun panèka. Biyasana ampon èsaḍiyâ’âghi ḍâri compo’na obâng ḍuwèbuwân, lèmaèbuwân tor samacemma.
3. Lalocon/ lawak
   Ḍâlem lalocon ka’ḍinto aropa'aghi bâgiyân sè palèng èkasokanè sareng sadhâjâ orèng sè ngoladhi. Mala sabâgiyân orèng manabi ampon lastarè laloconna pas palèman. Nangèng langkong saè manabi ngoladhi luddruk kantos lastarè carètaèpon bânnè namong ngoladhi laloconnèpon. Nangèng abâli polè ḍâ’ ka bâng-sèbângnga kasennengnganna orèng sè ngoladhi.
4. Sèttong Carèta
   Bâgiyân ka’ḍinto aropa'aghi sè langkong parlo/ sè poko' (inti) dâlem tatèngghun luddruk. Dâlem bâgiyân ka’ḍinto ècarèta'aghi sèttong carèta, akadhi carètaèpon Rama Abhuru Kèddhâng, Joko Kodok, Misteri di Borobudur, Angling Sakti, Sastria Gunung Kidul, otbâ èpon carèta sè laènna.

Silahkan baca cerita Rama Abhuru Kèddhâng di sini

Pamertè Beccè' Sennè Tatèngghun (pesan moral seni pertunjukan)

Sadhâjâ sennè tatèngghun ta' namong mènangka panglèpor/ hiburan, nangèng sabbhân-sabbhân èlampa'aghi sennè tatengghun èyarep bâḍâ pamertè beccè' sè bisa èpeṭṭèk sareng sadhâjâ orèng sè ngoladhi. Pamertè beccè' ḍâlem sennè tatèngghun bisa èpangghi ḍâri carèta sè èlakowaghi, saè èpangghi ḍâri ḍhâ-kanḍhâ panjhâk, tèngka lako panjhâk otabâ ḍâri kèjhung-kèjhung sè èkèjhungngaghi sè tanto parjughâ tor beccè' èlampa'aghi badhân kaulâ sareng panjhennengngan ḍâlem kalakowan rè-saarè.

Laèn ḍâri ka’ḍinto biyasa èpon pessen otabâ pamertè beccè’ ḍâri sennè tatèngghun ludruk panèka aghânḍhu’ pessen kamanussaan bân kritik sosial. Kritik-kritik kasebbhut notorraghi kata’adhilân sè kadhâddhiyân neng maghârsarè.

Sè sadhâjâna èpetpet otabâ ebhundhu’ bân èbhujuddhâghi aḍhâsar kajunèlan (kreatifitas) bâng-sèbângnga rombongan otabâ ghâlimpo’ ludruk kasebbhut.

Gunana Sennè Tatèngghun (fungsi seni pertunjukan)

Bâḍâ pan-saponapan fungsi otabâ ghunana sennè tatèngghun sè bhâḍâ èjhârbâ’âghi neng pangajhârân panèka antaraèpoan :

1. Aghuna ka kasèhadhân
   Ta’ ghun parcoma jhâmo otabâ bhât-obhâdhân sè aghuna ka kasèhadhân, sènnè tatèngghun jhughân ghâḍhuwân ghuna akadhi panèka opamana bâḍâ orèng sè ghâḍhuwân panyakè’ gângghuwân abâ’â otabâ abâk ghilâ, strès bân salaènnèpon.
   Orèng sè bâḍâ gângghuwân akadhi panèka tarkaḍhâng abhutowaghi pan-saponapan panglèpor (hiburan) ka’angghuy matennang abâ’na bisa èpanèngghu sennè tatèngghun panèka sopajâ bisa malèpor pangghâliyânna.
   Masalana kabânnya’an orèng sè stres panèka asal molana ḍâri pèkkèran sè sompek, pèkkèran sè rowet, pèkkèran sè bhinangon panèka kodhu èlèpor otabâ èhibur nyopprè senneng pangghâliyânna.
2. Aghuna mènangka panglèpor
   Ka’ḍinto aropa ghuna sè langkong otama amarghâ tojjhuwân otamana sennè tatèngghun panèka pajhât mènangka panglèpor pangghâliyân sè rèngsa, rèkong bân bhinangon. Kabânnya’an orèng panèka lesso saamponna abit alako, mèlana bhuto panglèpor sè bisa maseggher polè ḍâ’ pangghâliyân.
3. Aghuna ka èkonomi
   Ètotorraghi aghuna ka èkonomi ènalèka sennè tatèngghun panèka bisa maḍâteng ka kaontongan aropa saratta pangorèpan.
   Masṭèna manabi bâḍâ tatèngghun panèka orèng sè rabu ngoladhi bânnya’, è kennengngan ghâpanèka masṭè bânnya’ jhughân orèng sè ajhâjjhuwâlân molaè ḍâri ghuringan, ḍhâ’ârân, ba’so, soto, nanmaènan bân laèn samacemma.
   Jhughân sennè tatèngghun sè èyonjhâng ka’ḍinto tantona kèngèng ongkos ḍâri mèntassaghi karya sennèèpon.
4. Aghuna mènangka pendidikan
   Pan-saponapan bâbulângan masṭè bâḍâ neng sennè tatèngghun panèka. Opamana sennè tatèngghun ludruk sè biyasaèpon nyarèta’aghi kaoḍi’ânnèpon pan-saponapan orèng sè è ḍâlem carètana masṭè aghânḍu’ bâbulângan sè kèngèng èponḍhut sarèng sè ngoladhi.
   Bânnya’ conto otabâ kaca ghebbhângnga kaoḍi’ân sè bâḍâ neng sennè tatèngghun panèka, saèngghâ orèng sè ngoladhi manabi ampon tapangghi ḍâ’ ka kabâḍâ’ân sè bâḍâ neng carèta sennè tatèngghun ghellâ’ bisa monḍhut tarèka otabâ carana ngaḍhebbhi mas’ala kaoḍi’ânna.
5. Aghuna mènangka sosial
   Sennè tatèngghun panèka langkong bânnya’ nilai sosial èpon amarghâ ḍâlem aparèng tatèngghun bânnya’ aghânḍhu’ pamertè beccè’ otabâ sen-pessen sè èpaḍâpa’ ḍâ’ ka sè ngoladhi.
   Opamana pamertè beccè kodhu ngalampa’aghi tèngka lako sè beccè’, aghâbây kabhâghusân ḍâ’ sadhâjâ manossa, bân salaènnèpon.
6. Aghuna mènangka kaparcajâ’ân
   Èkoca’aghi mènangka pakakas kaparcajâ’ân amarghâ sennè tatèngghun panèka molana mènangka tatèngghun sè aghânḍhu’ rutual.
   Opamana akadhi sennè tatèngghun ojhung, ka’ḍinto ta’ sambhârângan orèng ngalampa’aghi ojhung amarghâ bâḍâ atoran tor rokat èpon. Arè bân bulânna ta’ kèngèng sambhârângan, ampon ètantowaghi kabit mola.
   Rokat èpon sè èparanta jhughân ta’ sambhârângan bâḍâ atoran èpon. Ḍhimèn ojhung èkaparcajâ ka’angghuy maḍâteng ojhân.
   

Silahkan baca tentang OJHUNG di sini

Saka’ḍinto jhâjhârbâ’ân bhâb struktur, pamertè beccè kantos ghunaèpon sennè tatèngghun. Nangèng parlo èkaèmodhi jhâ’ jhâjhârbâ’ân ka’ḍinto parcoma mènangka tambâna pangaonèngan sè kodhu èkaonèngè sareng kaulâ sadhâjâ nyoprè ta’ èlang mosna.

Manabi bâḍâ jhâjhârbâ’ân akadhi lalakè’ dhâddhi nè’-binè’an otabâ sennè tatèngghun èbhâḍhi kaparcajâ’ân ritual ka’ḍinto ta’ kèngèng toro’ tor ta’ kèngèng èpalanggheng amarghâ parkara ka’ḍinto èombhâng otabâ ta’ èparèngngaghi sareng ajhârân aghâma.

Mèlana kaulâ sadhâjâ kodhu bisa bijaksana ḍâlem narèma pangaonèngan, kodhu bisa mèla bân mèlè ka’ḍimma sè patot èponḍhut tor ka’ḍimma sè patot èbuwâng otabâ èpon ta’ èyangghuy è kaoḍi’ân rè-saarè.

Ponapa polè pangaonèngan bhâb sennè tatèngghun ḍâri manca, sopajâ bisa’a ghu-ongghu nyarèng tor mèlè sè langkong sorop ḍâ’ ka kaoḍi’ân neng maghârsarè / masyarakat sè bâḍâ è sakobhângnga kaulâ sadhâjâ. Bâḍâ kabhudhâjân sè kodhu èpalanggheng jhughân bâḍâ kabhuḍhâjân sè kodhu èbuwâng pajhâu.

Kabhuḍhâjhân sè kodhu èpalanggheng èngghi panèka kabhuḍhâjân sè bisa ngèbâ kabeccè’an tor kaontongan ḍâ’ ka kaoḍi’ân rè-saarè. Dhinèng kabhuḍhâjân sè kodhu èpanyèngghâ èngghi panèka kabhuḍhâjân sè bisa marogi ḍâ’ ka kaoḍi’ân rè-saarè ponapa polè marogi ḍâ’ ka imanna kaulâ sadhâjâ panèka kodhu jhâuwi. Akadhi conto sè ampon èjhârbâ’âghi ghellâ’ lalakè’ dhâddhi nè’-binè’an otabâ bâbinè’ dhâddhi kè’-lakè’an panèka ta’ kèngèng, parlo èbuwâng pajhâu kantos ta’ meddhâl polè.